نظریه «عشق» در متون کهن عرفانی (براساس آثار دیلمی، غزالی و روزبهانی)

author

Abstract:

عشق یا محبت، نشانه‌ای بسیار بدیهی و کیلد معنایی در متون عرفانی است و در هرگونه تحلیل روانشناختی و نشانه شناختی متون عرفانی باید به این واژه که نسبت انسانی و الهی دارد توجه کرد. در تاریخ عرفان و تصوف اسلامی، واژه عشق در طرح تقریباً منسجم و نظام‌یافته‌ای سیر و تطور متعالی و رو به کمال داشته است. در سراسر این تحول و تطور، ما شاهد تبیین و تشریح روان‌شناختی و فلسفی ماهیت عشق هستیم که مبتنی بر شهود و مکاشفات درونی صوفیه و سرشار از اندیشه‌های غنی و احساسات و عواطف شورانگیز عرفانی است. ما در این مقال، ضمن معرفی کتاب «عطف الألف المألوف علی اللام المعطوف» ابوالحسن دیلمی (ف. 391 ه.ق) – که نخستین اثر مستقل و رساله‌ای تقریباً مفصل در باب سیر تاریخی و تجزیه و تحلیل روان‌شناختی و فلسفی «عشق» در عرفان و تصوف اسلامی است – از تأثیر این کتاب بر آثار بعد از خود نظری «سوانح العشاق» احمد غزالی (ف. 520 ه.ق) و «عبهر العاشقین» روزبهان بقلی شیرازی (ف. 606 ه.ق) نیز سخن خواهیم گفت.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

مبانی نظری عشق عرفانی در سوانح‌العشاق احمد غزالی

از مهم‌ترین مفاهیم مورد تأکید در عرفان اسلامی، مفهوم عشق است، به‌ویژه در جریان عرفان عاشقانه و جمال‌گرا. این جریان که از رویکردهای بسیار مهم در تصوف و عرفان اسلامی است، پیش از احمد غزالی هم وجود داشت اما غزالی کسی بود که به آن تشخص و رسمیت بخشید. با بررسی آثار احمد غزالی، به ویژه اولین کتاب فارسی مستقل در موضوع عشق، یعنی سوانح‌العشاق در می‌یابیم که جریان عرفان عاشقانه چه در بعد نظری و چه در بعد...

full text

بررسی تطبیقی مفهوم عشق در سوانح العشّاق احمد غزالی و عطف الألف ابوالحسن دیلمی

موضوع پژوهش حاضر بررسی عشق در نخستین آثار مستقل عارفان ایرانی است. احمد غزالی، رسالة سوانح العشّاق را به‌عنوان نخستین اثر مستقل در این زمینه از خود به‌جای گذاشته است. وی در این رساله، مسائل پیرامون عشق را با دیدگاهی روان‌شناسانه با زبانی ادبی بیان کرده است. در قرن چهارم هجری، ابوالحسن دیلمی، عارف خوش‌قریحة ایرانی کتاب عطف الألف المألوف علی اللام المعطوف را در این باب به زبان عربی نگاشته بود که ا...

full text

جریان‌شناسی نظریه عشق الهی در متون عرفانی فارسی(از آغاز تا قرن نهم هجری)

 نظریة عشق الهی در عرفان ایرانی-اسلامی، تحول و تطوری خاص را پشت سر گذاشته و پس از تشکیل‌شدن در بستر جریان‌هایی خاص، تکامل یافته است. جوانب این نظریه در موضوعاتی مانند انواع و مراتب عشق، جواز یا عدم جواز انتساب آن به حضرت حق، رابطة عشق حقیقی با معشوق مجازی و رابطة عشق با هستی‌شناسی عرفانی، به اشکال مختلف و گاه متناقض در متون عرفانی مطرح شده است. مسئلة این پژوهش که به روش تحلیلی-توصیفی صورت گرفته...

full text

بازتاب اندیشه‌های ابوالحسن دیلمی در آثار برخی از بزرگان تصوّف اسلامی (مطالعه مورد پژوهش: عشق الهی)

Abu al-Hasan Ali ibn Muhammad (Ahmad) Daylami (391 AH.) is the writer of the first and oldest book in Islamic-Iranian Sufism about Divine love. There seems to be inadequate data about biography of this uncelebrated and theorist Sufi. Through studying his work (‘Atf al- Alf…) and some of his teachers whom he wrote about (e.g. Muhammad ibn Khafif known as Sheykh-i Kabir), it can be deduced that h...

full text

تأویلات عرفانی در آثار جامی براساس نظریه تجلی در عرفانِ نظری

تأویل از جمله علوم مهم در فهم معنای باطنی آیات قرآن و احادیث است. ازجمله عارفانی که به این موضوع توجه ویژه نشان داده، جامی است. تأویلات جامی از آیات قرآن و احادث نبوی، بسیار قابل توجه است. وی در توضیحِ معانی باطنی آیات و روایات از ژرف­ترین اندیشه­­های عرفان نظری، سود برده است. نمود این مسئله در تأویلات قرآنی او شامل: تأویل جنت به ذات، ارض به حقایق اعیان، سماوات به اسما و صفات و نجم به انوار منعک...

full text

عشق عرفانی

واژه عشق در فرهنگ های مختلف به معانی دلدادگی، دلباختگی، خاطرخواهی، میل مفرط، و افراط در حبّ و دوستی آمده است، اما حقیقت این است که عشق قابل تعریف و تحدید نیست و هرکس که تعریفی از آن بدهد و یا آن را محدود به حدودی کند و برای آن حدّی قائل شود یقیناً از حقیقت عشق ناآگاه است و از اسرار آن بیگانه. محی الدین ابن عربی می گوید: «هرکس عشق را تعریف کند آن را نشناخته، و کسی که از جام آن جرعه ای نچشیده باشد آ...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


Journal title

volume 14  issue 43

pages  47- 62

publication date 2010-05-22

By following a journal you will be notified via email when a new issue of this journal is published.

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023